write – writer – writishness
Op donderdagavond 28 september vond in theater Perdu in Amsterdam een AICA-avond plaats over meertaligheid bij critici. Welke taal gebruik je als je een kritiek schrijft?
Beeldend kunstenaar Natalia Papaeva deed een performance. Ze liet een aantal aanwezigen als een ervaren hoe woorden in een onbekende taal klinken.
Beeldend kunstenaar Nicoline van Harskamp sprak naar aanleiding van haar werk Englishes-MOOC (Massive Open Online Course).
“There are languages that have more speakers than English, like Mandarin Chinese and Spanish. But no other language has more non-native speakers, more interlingual users, than English. This module is about some of the causes and the effects of English language dominance.”
Zo begint de eerste cursus.
De opzet van de MOOC is van een bewonderingswaardige helderheid.
U vindt de website van het project hier. www.englishes-mooc.org.
Kunsthistorica en auteur Alena Alexandrova deelde met het publiek haar kersverse verhalen die zij in het Engels schrijft. In die verhalen verwoord Alexandrova haar relatie met die vreemde, maar toch bekende taal. Zij vraagt zich af hoe de afstand functioneert die zij ervaart als zij in het Engels schrijft en hoe je die afstand gebruiken kunt om door te dringen tot de werkelijkheid. Haar teksten zijn wendbaar, elegant en hebben een grote dichtheid die aan de teksten van Francis Ponge herinneren.
De avond werd samengesteld en gemodereerd door Saskia Monshouwer.
Ze vond plaats in het kader van de AICA-salons
welkomswoord door Saskia Monshouwer
Goedenavond. – Ik wil jullie allemaal van harte welkom heten op de derde AICA-salon van dit jaar. Joke heeft al wat vertelt over AICA. Ik wil, voordat we beginnen, een korte inleiding geven op het programma waarin wordt gesproken over schrijven in een andere taal dan de eerste die je ooit leerde. Ik heb drie fantastische gasten bereid gevonden om samen met ons te onderzoeken welke consequenties het heeft om in een nieuwe, tweede taal te schrijven.
Voor de duidelijkheid een mededeling. Op de uitnodiging stond dat de voertalen Nederlands en Engels zijn. Voor deze avond wil dat zeggen, dat ik in het Nederlands zal spreken – Engels alleen als het nodig is – en de gasten spreken waarschijnlijk Engels. Niet omdat ze helemaal geen Nederlands spreken of verstaan, maar omdat zij zich beter kunnen uitdrukken in deze taal.
—
Ik zal de gasten kort aan jullie voorstellen.
De eerste spreker is Nicoline van Harskamp: beeldend kunstenaar, en Professor performatieve kunst aan de Kunstakademie Münster (DE). Ik ben heel blij dat zij op onze uitnodiging is ingegaan, want ik wou haar al ontmoeten sinds ze afzwaaide van de Rijksakademie, waar ze performances liet uitvoeren op grond van scripts die ze ontleende aan communistische en anarchistische vergaderingen. Dat intrigeerde mij enorm. Inmiddels is het thema van haar werk verschoven en draait het, naar haar eigen zeggen, om spreektaal en solidariteit. Wat dat inhoudt zullen we straks zien.
Dan als tweede gast Natalia Papaeva. Zij zal een performance doen. Ik zag haar werk voor het eerst op de afgelopen Open Ateliers van de Rijksakademie. Sindsdien weet ik dat zij al vanaf haar studie aan de KABK in Den Haag een kleine triomftocht door Nederland maakt. Ze studeerde af in Den Haag met de indrukwekkende zang-performance Yokhor. In die performance zingt/schreeuwt ze een lied in het Boerjatisch, de taal van een relatief kleine bevolkingsgroep in Siberië, die haar moeder sprak. Yokhor ontstaat als zij een Boerjatisch kinderlied aan een aantal Nederlandse vrienden voor wil zingen. Dan blijkt dat zij de woorden vergeten is. Sindsdien verdiept zij zich in het wonder van de taal. Talen die je spreekt, die je schrijft, die je leert, vergeet en die je vormen. – Papaeva spreekt Russisch, Engels, Nederlands en leert nu Duits en kent verschillend schriftvormen: het Mongools bijvoorbeeld, het Cyrillisch en ons vertrouwde alfabet, gebaseerd op het Latijnse. Zij zal ons vanavond meevoeren in die ervaring.
De derde gast is Alena Alexandrova. Alena werkt al langere tijd vanuit Nederland. Ik leerde haar kennen via de expositie die zij maakte in het Allard Pierson Museum in Amsterdam, Capturing Metamophosis en via het interessante Symposium Anarchic Infrastructures, waarin zij het de anarchistische aard van een grote groep kunstenaars analyseerde. Maar ze is ook docent; aan de Rietveld academie onder meer. Ze geeft ook gastlessen in Nürnberg. Daarnaast schrijft zij; over Jean-Luc Nancy en over de rol van religieuze motieven in de hedendaagse kunst. Sinds korte tijd schrijft zij ook korte teksten, een soort parabels in het Engels. Waarom ze die taal koos en wat dat voor haar betekent, zal zij met ons delen.
—
Voordat ik Nicoline aan het woord laat en haar zij haar filmfragmenten laat zien, wil ik nog wat dieper op het onderwerp van de avond ingaan, want schrijven in een tweede taal is een aspect van meertaligheid, en houdt een bewuste keuze en een leertraject in. Dat ons bewustzijn via talen spreekt is iets bijzonders. Om dat te illustreren, wil ik een kort stukje tekst voorlezen uit een artikel van Julia Kristeva met de titel: My Alfabet; Or, how I am a letter. Ze haalt in die tekst een herinnering aan, aan een bijzonder Bulgaars volksfeest dat het ontstaan van het Cyrillische schrift viert. Kristeva is 6 jaar oud als een belangrijk besef zich aan haar opdringt.
Bulgarians are the only people in the world to celebrate such a day: in honour of two brothers, Cyril and Methodius, creators of the Slavic Alphabeth. The Country parades along the wide boulevards behind the enormous effigy (beeltenis) of these two monks: schoolchildren and teachers of all levels – From Kindergarten to science academies – writers, artists, literary types, parents and more. And on their dickeys, everyone sports a big Cyrillic letter.
Arms laden with roses an peonies, intoxicated by their full-bloom beauty and a fragrance that impairs my vision, blurring my own shape, I too am a letter.
(…)
Imprinted in me, the alphabeth overtakes me; alphabeth is all around me, yet there is neither all nor alphabeth: only a euphoric memory, a call to write, unrelated to any literature.
(…)
“Alphabeth” is Azbouka in Bulgarian.
„Why Azbouka“ Pappa? Strange …. (Az Meaning „I“ in Bulgarian) But Bouk would it be the book, le livre? After finishing French kindergarten with the Dominicans, and while continuing French at the Alliance Franҫaise. I was Just beginning English. “Oh no .. Well, yes, in a way … it’s ‘Slavoninc,’ you know, old Slav. Az Boukis Veid Glagoli .. A, a. B 6, V, B. G, r. He Awnsers.
Volgt een grote-mensen-uitleg van haar vader, waarin de Bulgaarse taaltraditie in combinatie met de kennis van het alfabet en Hebreeuwse teksten naar voren komt. Het duizelt de kleine Kristeva. Ze gelooft haar vader maar half – even eigenwijs als hij – maar, weet vanaf dat moment één ding, dat ze schrijven wil.
—
Waarschijnlijk hebben velen, misschien zelfs iedereen in de zaal, zo’n vroege herinnering. Critici en kunsthistorici zijn immers schrijvers. Misschien zijn sommigen van jullie tweetalig opgegroeid. Misschien had een enkeling ook een vocatie of roeping – zoals de tekst van Kristeva in het voorwoord van de bundel wordt geduid. Hoe dan ook, de levendige tekst van Kristeva laat in ieder geval iets zien van de complexiteit van de taal. Het lijkt erop dat zij zich bewust is van het gegeven dat haar innerlijke stem via de letters van een alfabet vele talen spreken kan. Talen die een uiting van een innerlijke stem zijn; individueel en toch met de sociale werkelijkheid verbonden.
Nog even terug naar de gasten: Nicoline van Harskamp spreekt zo over ‘Englishes’, de verschillende varianten van het Engels. Een grotere kennis van die verschillen en hun functie kan de beslissing het Engels als tweede taal te gebruiken beïnvloeden. En meer, misschien kan het Engels deel uit maken van de taal van de toekomst. Natalia Papaeva leert ons denken over schrijven en over de manier waarop taal aan het lichaam en trauma’s en herinneringen gekoppeld is. Alena Alexandrova, tenslotte maakt ons deelgenoot van een taalkeuze die haar zelf lijkt te verbazen.
