Stephan Keppel – Soft Curve /Circular Act. Amsterdam 2019 – 2020. Formaat prints 78 x 114 cm.
Zaterdag 21 maart 2020
Ik geniet van het boek met essays van Julia Kristeva, een fijne hardcover versie. De omslag toont een werk van Louise Bourgeois; het zwart heeft meteen vette vlekken. Mooi zacht papier van binnen, fijn aan de vingers. Mooi lettertype. Heldere taal. In mijn studietijd was ik bang voor Kristeva. Het was één van die namen. Dat is het fijne van nét wat meer afstand hebben, wat ouder zijn: Het boek is gekocht om me te vermaken, vanuit een lichtvoetige nieuwsgierigheid. Het is fijn als een tekst weerstand biedt, als je ergens op kunt kauwen. De essays zijn niet lang, en ik neem me de tijd. Taal en opzet zijn evocerend.
Gisteren wat fragmenten beschreven, associatief, wellicht verwarrend. Vandaag één essay over literatuur. In Kristeva’s artikelen over literatuur en literatuurkritiek resoneren mijn pogingen om te schrijven. De tekst How to speak to literature with Roland Barthes bevat opmerkingen die me helpen om het experiment dat En Route wil zijn te begrijpen.
Het begint met de behoefte om niet meer over kunst te schrijven, maar om de kunst aan te schrijven. Zo formuleert Kristeva in het kielzog van Barthes het verschil tussen de kunstjournalistiek – het schrijven over kunst en literatuur dat op dit moment in de media de toon aangeeft – en het schrijven dat een stap verder gaat. De literatuuronderzoeker vindt in de literatuur, de specifieke teksten zelf, een instrument om de vele verschillende betekenissen en lagen van tekst en taal te ontsluiten. Het werk van de criticus neem een andere wending. Hij/zij gebruikt zijn of haar eigen taal. Het ‘verlangen’ gaat uit naar dat IK, zegt Kristeva. Ze is tenslotte psychoanalytica. Dan wordt over de schrijver gesproken:
“A writer is one for whom language poses a problem, who feels its depth, but neither the instrumentality nor the beauty”, citeert zij Barthes.
“The writer desubstantializes the meaning of language at the same time as individual identity; his attention takes root outside of language; his secret is intimidating because he is against-communication, that is plumps experience.”
In deze tekst herken ik waar ik in En Route naar streef, en het is niet belangrijk of ik het een of het ander, de kunstjournalist, de onderzoeker, de criticus of de schrijver ben. En Route is een experiment, een onderzoek naar wat ik zou kunnen zijn. Ik loop een route. Anderen mogen meelopen. Als je maar stil en onzichtbaar bent!
In het licht van de tekst van Kristeva en de ervaring van meer dan 50 beschrijvingen van wandelingen en gedachten, denk ik dat En Route over de volgende dingen gaat:
Het is een concrete poging om een weg te vinden in het schrijven.
Beeldende kunst maakt daar deel van uit. En Route ontstaan in samenwerking met Stephan Keppel en Marc Nagtzaam.
Er zijn resten kunstjournalistiek/kritiek aanwezig. Ik neem in En Route stukken op die op kritieken lijken, over Vincent Vulsma bijvoorbeeld en over Wineke Gartz. Ik hoop dat ik respectvol genoeg ben en hun werk voldoende ruimte geef. Ik verwerk deze artikelen omdat En Route ook over de verhouding tussen verschillende vormen van schrijven gaat. Het is een uiteenzetting met de personae die ik ben.
Ook het wandelen telt. Op één van mijn wandelingen bezoek ik San Seriffe in de Sint Annenstraat in Amsterdam. Ik neem Vagabondi Efficaci mee. Verheugd lees ik enkele teksten. Dat er ook een tekst van Ursula K. Le Guin is opgenomen doet me plezier. Één van de Twee-Meisjes-lopen-samen-op-straat nam een boek deze schrijfster mee uit de VS (Mendocino, California) en ik heb die vreemde manier van schrijven over de verhoudingen tussen mannen en vrouwen nooit vergeten. Wat is siencefiction vreemd. Te zuiver. Onecht. De verzamelde teksten Vagabondi Efficaci lijken op mijn Twee Meisjes; op Agnès Varda’s sans toi ni loi; op mijn oude zwarte regenjas. Maar wandelen alleen is niet genoeg.
Het aardige van de essays van Kristeva is dat ze recent zijn. De Franse uitgave is van 2013. Haar uitspraken en gedachten over literatuur, over literatuurstudies en kritiek worden iedere keer ook afgezet tegen de invloed van de media en internet. Daarom is wat zij schrijft zo bruikbaar en van toepassing op mijn experiment.
En Route is ook een onderzoek naar het functioneren van literatuur op Internet. Het is wellicht zelfs een kritiek erop.
Eigenlijk is wat ik doe niet geschikt voor Internet, te talig, te veel verhaal, niet puntig genoeg, geen directe behoeftebevrediging. De 54 teksten verwijzen ook naar elkaar, zijn één verhaal in ontwikkeling. Dat merk je als je de teksten in chronologische volgorde leest; Wanneer je bij 1. begint kan je doorklikken tot het einde. Maar hoewel internet is een fantastisch archief is, is er geen chronologie. Internet zelf heeft een slecht geheugen, het is een opsomming van data, een historische samenhang is schijn. Zoekprogramma’s halen losse items op, feiten, informatie, gegevens. Van een verhaalstructuur of ontwikkeling kan geen sprake zijn.
Dat ik En Route toch op internet publiceer heeft verschillende redenen: De uiteenzetting met internet, zoals vermeld; monshouwer editions is mijn archief en mijn mogelijkheid om te publiceren. Er ligt thuis veel tekst die ik niet over de drempel krijg en niet af maak. Wat ik op internet plaatst is tot op zekere hoogte af. Het is een halfproduct dat ik vervolgens verder bewerken kan; Het is een eerste stap in de richting van papieren publicatie en een tentoonstelling. En Route. Handel in het bewustzijn dat alles wat je doet in de statistieken staat. En Route 55.
Julia Kristeva, Passions of our time, Columbia University Press New York, 2018 (p.29)
Vagabondi [1]Efficaci [2]: reader curated by Constanza Candelero, 2019
[1] Walking as a mode of being
[2] Traces of Mysticism and Radicality
