Stephan Keppel – Soft Curve /Circular Act. Amsterdam 2019 – 2020. Formaat prints 78 x 114 cm.

Zaterdag, 11 april 2020

Eerst een telefoontje dat de harde schijf wordt uitgebreid. Dan een telefoontje dat ook dat niet kan. Snel besluiten, een nieuwe PC, in een doos voor de deur neergezet. U bent niet de enige, ook al denkt U dat misschien. De aanschaf van een nieuwe PC en het installeren van alle gewenste programma’s en instellingen: Da’s pas een eenzaam pad!

Niet mijn stem, niet mijn taal, maar een visueel fysiek pad, een omgeving met een groot gebrek aan abstracties en aan vrijheden. Een terrein dat een ander creëerde.  Ik treedt wereld binnen die door anderen die ik niet ken en wordt opgeluisterd door onzinnige plaatjes, reclames, samenhangen. Geen grot van waaruit de schaduwen van de werkelijkheid bestudeert kunnen worden, maar een nare kermisattractie waarin geen enkel beeld, geen foto, fotogram, letter, woord of teken is wat het is. Ik wordt beetgenomen, gepest, verleidt tot dingen waarvan ik de consequenties niet kan overzien.

Natuurlijk je hebt gelijk. Ik stel me aan. Inmiddels heb ik – zij het ten dele – mijn weg gevonden. Anders zou ik niet doen wat ik nu doe: schrijven, de handeling die voor mij gelijk staat aan mijn computer zelf. Julia Kristeva begeleidt me met een mooie tekst over de taalwetenschapper, semioticus Émile Benveniste (1902-1976): Nadenken over de oorsprong van taal, een gedachte die me helpt om, wat ik ooit over Claude Lévi-Strauss en Claude De Saussure leerde, beter te begrijpen.

Taal is geen zomaar een keten van tekens met een dubbelzijdige functie (signifiant / signifié) maar  en meer; Iets wat denken en wereld verbindt. Die verbinding wordt versterkt wanneer je aan het schrijven slaat. Dat beeld van die binnenwereld, die mogelijk de plek is waar de taal ontstaat, leidt terug naar mijn computer. Die zwarte binnenwereld, te visueel – gevuld door Microsoft en andere multinationals – te veel gevormd door anderen die maar weinig inzicht willen geven in de abstracte structuren die mijn huisapparaat ook heeft.

Ik ben nog maar ten dele met de rest van de wereld verbonden. Als het aan de makers van mijn apparaat ligt, zal ik altijd en overal met hun (en al die anderen die hun apparaten en programma’s gebruiken) verbonden zijn. Ze maken het niet gemakkelijk met hun mails. Straks ook een overheid die via mijn telefoon wil weten waar ik ben?

Op de radio spreekt iemand over privacy. Als het slikken van een medicijn waarvan je de bijsluiter maar half begrijpt. Geen slechte metafoor, maar onvolledig. Het zit hem in de verhouding hard en zacht. Bij medicijnen, en hun bijsluiters, is een deel van de informatie hard: dit medicijn helpt hiervoor of hiertegen, neem het niet met dit of dat middel, niet als je zwanger bent et cetera. Wat er gebeurt als dat wel doet is zacht, is risico, gok, statistisch: De kleine groep die bijwerkingen heeft, een nare uitslag (bel de arts), een trekkend been. De risico’s van apps zijn anders.

Het gaat niet uitsluitend om het risico dat er iets misgaat: Je identiteit wordt misbruikt, privé-gegevens uitlekken of op straat komen te liggen. Je geeft ook iets weg, geeft waarschijnlijk iets op dat nooit meer bij je terugkomt. Jij en de maker van de app, de beheerder van je gegevens, zullen voor langere of kortere tijd direct met elkaar in verbinding staan. De wet van de communicerende vaten: Wat jij opgeeft (vrijheid), heeft de ander (macht, kennis, geld) gewonnen. Zonder die link werkt het niet.  Ze zitten wellicht nog net niet in de ruimte van je hoofd, maar kunnen die binnenruimte via kennis van je gedrag vaak wel reconstrueren.

Ik ben geen doemdenker en houd van technologieën. Maar juist omdat we ons van die abstracties en cijfers zo moeilijk een beeld maken, moeten we voorzichtig zijn. Om mens te blijven en de ervaring van de omgeving voor onszelf te kunnen houden. En Route 71.

Julia Kristeva
Emile Benvenist, a linguist who never says nor hides, but signifies.
In: Passions of Our time,  Columbia University Press, NY 2018

EN ROUTE is een experiment waarin herhaling centraal staat. Het is een onderzoek naar de flexibiliteit van taal en de flexibiliteit van de waarneming. Hoe komen schrijven en (voort)bewegen samen als je steeds dezelfde routes neemt? index