Stephan Keppel – Soft Curve /Circular Act. Amsterdam 2019 – 2020. Formaat prints 78 x 114 cm.
Vrijdag 20 maart, 2020
Twee boeken in huis gehaald die helpen bij het hanteren van de omkering die nu plaats vindt.
Buiten wordt Binnen. Binnen wordt Buiten. Pubertijd een probleem.
Julia Kristeva, Passions of our Time, Columbia University Press, 2018
Elisabeth Grosz, Chaos, territory, art. Deleuze and the framing of the earth, Columbia University Press New York, 2008 (paperback 2020)
In beide boeken gaan over taal en kunst. Vertellingen en mythen spelen bij de verklaring een belangrijke rol. Die aanpak is een sympathieke opvatting van de psychoanalyse. Het is dan niet zozeer een analytisch instrument, iets om het IK te begrijpen en te helen, maar een manier om de relatie van mensen en hun omgeving te duiden. Psychologie en biologie gaan een stukje samen op. Kristeva noteert dat Freud in oude mythes waarheden ontdekte. Over ouderschap bijvoorbeeld (de relatie tussen ouders en kinderen) en over seksualiteit (de relaties tussen mannen en vrouwen – tussen mensen). Grosz probeert vanuit de biologie te begrijpen welke rol kunst voor mensen speelt. Helemaal sluitend krijg ik dat niet. Het is ook maar een eerste kennismaking met hun teksten.
Laat ik kort beschrijven wat ik tot nu toe gelezen heb. Het eerste essay in de bundel van Julia Kristeva gaat over letters. Kristeva beschrijft een herinnering aan een Bulgaars kinderfeest waarmee de uitvinding van het Cyrillische schrift wordt gevierd. Haar vader neemt haar mee. Wat volgt is een aardige overweging over gevoelens en taal. Ik herken de rudimentaire meertaligheid die zij beschrijft. Haar herinnering aan Bulgarije, terwijl ze de taal later niet zal gebruiken. Haar relatie met Frankrijk. Schrijven over het zelf is altijd een vorm van vertalen, luidt haar conclusie. Ik denk dat ik dat onderschrijf.
Het tweede essay heet Reliance; What is loving for a mother? Dat is een tekst die mij bevalt omdat ik moeder ben. Die liefde voor een kind is een bijzonder fenomeen; het is een meest concrete liefde denkbaar, maar wel iemand die tegelijkertijd volledig onafhankelijk van mij zal moeten zijn. Kristeva zet op een rij wat ze over deze relatie weet: de prehistorie, Bellini, de patriarchale Christelijke en de Joodse cultuur. Tot slot trekt Kristeva een parallel tussen deze vorm van liefde en vertrouwen met de omgang met sociale media en internet.
Elisabeth Grosz doet iets anders. Ook haar verhaal gaat over seksualiteit en ouderschap, maar zij legt de nadruk op de verleiding. Om elkaar te ontmoeten moeten alle levende organismen het nest verlaten; naar buiten gaan. Zij moeten elkaar verleiden met geuren en kleuren, met vormen en met smaak. Deze vormgegeven resultaten zijn verder niet functioneel: zie daar de overeenkomst met de kunst. Vervolgens gaat Grosz op basis van teksten van Gilles Deleuze en de gezamelijke teksten van Gilles Deleuze en Félix Guattari na, hoe die vormgeving werkt. In alle gevallen wordt een natuurlijke chaos geframed. Letterlijk in het geval van de architectuur, die door Deleuze meest fundamentele van alle kunsten wordt geschouwd. Maar wat de muziek, de dans en andere kunsten betreft. Er worden podiums gebouwd, ook door vogels; er worden riedels gecomponeerd.
Territorium en verleiding; Nestelen en kinderen krijgen; Uitvliegen, territorium afbakenen en verleiden. De cirkel is rond. Nu we binnen moeten blijven, blijkt hoe belangrijk het uitvliegen en afbakenen van nieuwe territoria voor de ontmoeting, de verleiding en de voortplanting is. Nu de scholen dicht zijn, zijn vooral pubers op straat. Mannen met dure auto’s; kerels op motoren die bijzonder veel kabaal maken. (Dat er amper vliegtuigen zijn is een zegen. Het is al heel erg lang niet zo aangenaam rustig geweest. Ook ’s nachts.)
Niet de gezinnen zijn een probleem. Zij hebben een nest. Niet de kinderen, noch de ouderen. Maar voor jonge mensen is het moeilijk om binnen te zitten: zij moeten wel naar buiten kunnen gaan, territoria afzetten, verleiden. Dan maar met je smartphone. En Route 54.
