Stephan Keppel – Soft Curve /Circular Act. Amsterdam 2019 – 2020. Formaat prints 78 × 114 cm.
Dinsdag 4 februari 2020
Ze hebben een kleine rode bank op de hoek gezet. Op de stoep. Voor de deur. Ik geloof dat ze zoiets een loveseat noemen. Kleiner dan een tweezitsbank, groter dan een fauteuil. De bank is nat omdat het geregend heeft, en zoals vaker wanneer ik zo’n bank op straat zie moet ik aan een werk van Martin Kippenberger denken.
Wat ik precies van het werk van Kippenberger vind, weet ik niet. Ik zag nooit een goede expositie van zijn werk. De expositie Nach Kippenberger in het Van Abbemuseum (2003/2004) stelde me eigenlijk flink teleur. Hoewel de grote collecties posters indrukwekkend was, kreeg je door de grote diversiteit van werken geen inzicht in zijn functioneren. Ik weet het, dat is moeilijk bij een kunstenaar die zoveel verschillende vormen koos, zo ongedurig lijkt, en vooral veel groot werk maakt. Niet écht geschikt voor de ruimtes in Nederlandse musea… Goed.
Ondanks zulke tekorten in mijn ervaring en kennis, blijven enkele werken van Kippenberger oplichten in mijn kop. Het schilderij dat ik maar niet vergeten kan is een werk uit de serie ‘Liebe Maler, male mir’ uit 1981. [1] Het toont een man van redelijk jonge leeftijd – tussen 30 en 40 – in een donker, zakelijk pak op een bank op de hoek van een straat in de Verenigde Staten. New York? Ik weet het niet, maar het bordje met de rode letters Exxon aan de gevel van de winkels aan de overkant van het kruispunt, doet iets dergelijks vermoeden. Links van de bank staat een vuilnisbak. Rechts en achter het zwarte skyleer een verzameling grijze vuilniszakken. In het veel te felle zonlicht is het grijze asfalt bijna wit en de plastic zakken, zijn door een geoefende filmreclameschilder zo geschilderd dat het grijs en het wit elkaar flitsend afwisselen. (De serie is, zoals wellicht bekend, uitbesteedt en door reclameschilders gemaakt.)
Tja, zo’n verzameling volle en gesloten vuilniszakken. Mooier dan de Amerikaanse auto die op het werk van Kippenberger vanuit de linkerhoek het beeld in rijdt. Klaas Kloosterboer maakte ooit een video waarop hij zulke zakken aan een touw aan een auto bond, waarmee hij vervolgens door een loodrechte polderstraat reed. Jan van der Pol gebruikte een stil vervolgens als onderdeel van een schilderij, en op het werk van Kippenberger, glinsteren de zakken in de zon als de rhinestones op de jurk van een oudere dame in het lamplicht van een Hollywoodgala.
Maar dat is niet alles. Het beeld heeft ook een dragende structuur. Van de huizen op de achtergrond zie je de bakstenen muren die hoogbouw doen vermoeden. Dat het om een verticale structuur gaat wordt bevestigt door de enkele lantaarnpalen die ervoor staan. Zij vormen een eenheid met de grote mat grijze lantaarnpaal die oprijst van achter de bank en het doek in tweeën splijt: De man zit op straat onder een blote hemel, gestut door het ijzer van de lantaarnpalen en de stenen van de gebouwen. Je kunt zoiets verschillend lezen. De vrijheid gestut: trots en droef. Hoewel The happy end of Franz Kafka’s Amerika uit 1994, een heel ander werk van Kippenberg is, dat naar verluidt sollicitatiegesprekken thematiseert, vult dit werk voor mij het straatwerk van Kippenberg aan. Niet alleen het straatmeubilair, ook het kantoormeubilair stut de wereld.
Wat mij stoorde in de expositie Symptom Bauhaus in West in Den Haag, een beeldverhaal over de moderniteit en dreigende aankondigingen in het werk van Bauhaus is bij Kippi subliem en waar. [2] Een blijvende echo. Verbaal. Associatief. Hergebruikt. Aanwezig in wat we zien en wat we horen. Lieber Maler, male mir, de titel van de serie, is ook de titel van een lied waarmee Gus Backus in 1968 deelnam aan het Deutscher Schlager-Wettbewerb.
Ik kijk naar de kleine bank in de regen. Natte dozen van de van de kledingwinkel daarnaast. Opgevouwen zijn en niet stuk. Ik heb ze wel als verhuisdoos gebruikt. En Route 23.
[1] Martin Kippenberger. Untitled from the series Dear Painter, Paint for Me (Ohne title aus der serie Lieber Maler, male mir), 1981. Acrylic on canvas, 8’ 2 ½” x 9’ 10 1/2 in. The Museum of Modern Art. Promised gift of Steven and Alexandra Cohen. © Estate Martin Kippenberger, Galerie Gisela Capitain, Cologne
[2] Symptom Bauhaus, A project by Hans D. Christ and Iris Dressler, 28.09.2019 — 19.01.2020 West Den Haag
