„Mann hatte mir erklärt woher der Schmuck der Siegessäule stammte. Ich hatte aber nicht genau verstanden (…)“
Uit: Die Siegessäule, Berliner Kindheid um Neunzehnhundert, Walter Benjamin.

Exclude / Include – Alternate Histories, Castrum Peregrini

Toevoeging aan de bespreking van 25 april (zie hieronder): Op 14 mei, Hemelvaartsdag was de performance van Jeremiah Day te zien.
Day speelde met kranten en vertelde een verhaal terwijl hij heftige bewegingen maakte die in eerste instantie niets te maken hadden met de foto’s aan de wand en de zinnen die hij uitsprak. Maar terwijl de performance vorderde rijpten wel enkele inzichten in m’n kop. Er was sprake van een toevoeging. Alsof zijn herinneringen, aan het eiland bij Ierland, aan Springfield, aan de mensen die hij gesproken had en kende, aan Ierland en de Ieren, ook iets te maken hadden met mijn herinneringen aan mijn mensen, de Oostenrijkse familieleden van mijn moeder. Het had iets te maken met hun verhalen en met het door Day vastgestelde fatalisme dat ook in Midden-Europa veel voorkomt en de stemming bepaalt.
Fatalism is like a mode of protection, I guess.

Oh my god!↑
That’s the way it goes…→
Oh my god!↑
That’s the way it goes…→
Oh my god!↑
That’s the way it goes…→

Bij de eerste zin stak Day zijn armen in de lucht. Bij de tweede schoof hij als een walrus met z’n buik over de vloer, de handen vooruit. Het heeft wel iets erotisch, Day is toch een volwassen man van een zekere omvang. Kortom ik vond het de moeite waard. Er is in ieder geval het een en ander te overdenken.

 

Exclude / Include – Alternate Histories, Castrum Peregrini

Eerst een korte aantekening over de expositie Exclude / Include in Castrum Peregrini. Het is een fijne tentoonstelling. Een thema tentoonstelling waarvan het onderwerp inmiddels bijna passé is; Geschiedenis. Want in de afgelopen jaren leken geschiedenis en identiteit dé grote bindende thema’s in de beeldende kunst. Het ging natuurlijk niet om een stroming met kunstenaars die dezelfde opvatting hadden van geschiedenis – nationale geschiedenis, identiteit en nationale identiteit – waarna zij hun werk daarvan in dienst stelden. Integendeel. Het ging eerder om een gezamenlijk gemis en de daaruit voortvloeiende strijd die zich vaak op een gelijksoortige manier voltrok. Hedendaagse kunstenaars identificeren zich maar zelden met de grote, middelmatige (d.i. door de meeste mensen gedeelde) nationale geschiedenissen. Meestal verzetten zij zich er tegen en proberen zij in weerwil ervan hun eigen verhalen te vertellen.

Bijna achterhaald, maar wel zeer zorgvuldig geselecteerd. Je krijgt de indruk, dat Vincent van Velsen de boel goed in de gaten houd. Hij maakte een bijzondere keuze. Bijzonder, vanwege enkele bijdragen die ik niet eerder zag en waar ik zeer van onder de indruk was. Bijzonder ook, zo nu en dan, vanwege de manier waarop de werken in de tentoonstelling tegenover elkaar waren geplaatst. En zo beleefde ik aan een expositie die nou ook weer niet zo heel veel nieuwe inzichten bood, wel degelijk veel plezier.

Ik wil, heel kort, enkele werken beschrijven die ik mooi vond. De beschrijving is verre van volledig, omdat je tijdens een enkele bezoek gedurende een opening, nooit alles kan zien. Voor de langere video’s, zoals No False Echoes van Wendelien Oldenborgh uit 2008, had ik weer eens geen geduld. Dat ligt niet aan de kwaliteit van het werk, maar je moet er voor gaan zitten. Dat kan ik niet altijd.

 

   

Mooi vond ik de foto’s van Jeremiah Day, No Words For You ,Springfield uit 2008, en met veel plezier maakte ik foto’s van de bollende bladen. Het kan irritant zijn dat een werk niet ‘gewoon’ wordt ingelijst, met spelden aan de muur geprikt of wat dies meer zij. Maar in dit geval beviel met het spel met het licht dat de beelden een zekere toevalligheid en vluchtigheid verleend. Ik fotografeer de werken liefst vlot, alsof zij enkel door de camera geregistreerd worden. Dit ter benadrukking van de ervaring: het ware kunstwerk moet iedereen maar zelf gaan bekijken.
Ik kan de beschrijving van waar het over gaat, uit het kleine boekje bij de expositie overnemen: Day bestudeerde de migratie van de bevolking van de Blasket eilanden en het schiereiland Dingle naar Springfield, USA, vlakbij Boston. Op de eilanden kenden zij een orale traditie – zij vertelden verhalen – die in de VS verloren ging. Het werk van Day, zoals dat tijden Exclude / Include getoond wordt, is niet zoals het was toen het in Ierland voor het eerste werd getoond. Toen zette hij het thema met Simone Forti ook om in dans. En dat bedoel ik met mijn snelle foto’s en korte beschrijvingen: Laat het fluisterspel bestaan, waarin de geschiedenis langzaam evolueert en verandert.

Er was meer verrassend werk beneden. En vooral het werk van Anna Dasović, CABR (PRA Amsterdam, 24509) CABR 62654 (BG Amsterdam, 803/47) NBI 95005, CABR 75745 (BRC, 764/47) uit 2013 ontroerde. Het werk maakt deel uit van een onderzoek dat Dasović deed naar documentatie en ander materiaal over de geschiedenis van de enclave Srebrenica en de manier waarop het Westen deze vast heeft gelegd. Op de expositie zijn met potlood getekende documenten te zien uit het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging. Zij betreffen haar grootvader. Deze documenten worden niet uitgeleend en mogen niet gefotografeerd worden. De tekeningen zijn mooi, niet zomaar overgeschreven maar overgetekend, met alle details en afwijkingen van handschriften en bladspiegel.

En behalve de expositie beneden, beviel me, visueel versterkt door helder binnenvallend licht, de bovenruimte. Waarin het werk van Remco Torenbosch, EU (2011-2015), een vitrine met blauwe vlaggen dat in De Gids van deze maand door Maria Barnas besproken wordt; de gekleurde Barcode van OMA / AMO uit 2001 én een werk van Remy Jungerman. FODU. 3 Appearance (2015). De betekenis van deze werken ligt nogal voor de hand. Toch verheugde ik me over de slimme tegenoverstelling van de kleuren, het glanzende oppervlak van de vitrine waar de blauwe vlaggen van Torenbosch in liggen, en het met kaolien gladgestreken werk van Jungerman. Het kunstmatige van de drie werken intrigeert me. Namaak vlaggen, retro-Mondriaan en tl-licht dat weerspiegeld in de glazen deksel van de vitrinetafel. Steeds vaker wordt een display geëxposeerd, de verdubbeling is bijna gebruikelijk.