Tlön Projects bij Rongwrong – finissage en publicatie
Als ik aankom in Rongwrong in de Binnen Bantammerstraat is het is nog vroeg. Ik maak een praatje en krijg een vrolijke cocktail en werp een blik op het kunstwerk boven. We wachten. Straks zal het voller worden. Becket Flannery zal de tekst voordragen die hij voor de publicatie bij deze expositie met werk van Jason Dodge heeft geschreven. Omdat het nog even duurt voordat de voordracht begint, praat ik met de twee curatoren van de expositie, Chris Bestebreurtje en Petra Kuipers, ooit galeriehouders van Motive Galery. Nu opereren zij onder de naam Tlön Projects, een initiatief dat zich richt op eigentijdse, vaak conceptuele kunst. Zij beheren verzamelingen, leggen een eigen verzameling aan en maken exposities.
De expositie waar ik hier de finissage van beleef is de laatste van een serie van drie. Dit voorjaar (april 2024) was werk te zien van Ian Wittlesea. De maand daarop volgde een werk van Marie Cool. Fabio Balducci, en nu dus de finissage van Jason Dodge. Iedere expositie toont één enkel werk. Dat is de crux. Ik vind het een fijn initiatief: Dat Tlön Projects werk van internationaal bekende werken toont is ideaal voor iemand als ik, die maar zelden naar het buitenland gaat om exposities te bezoeken. Maar, omdat ik werk van Dodge niet zo goed ken, voel ik me onzeker. Er is maar één enkel werk te zien, hoe raak ik hiermee vertrouwd? Is kijken alleen wel voldoende? Hoe krijg ik toegang tot hetgeen dat ik zie? Er is een tekst. Er is een publicatie, maar zo vlak in de buurt van het échte werk dringt de tekst niet tot me door. Is dat erg?
Eerst kijken zonder informatie.
Ik kijk naar het werk van Jason Dodge dat op bel-etage, een halve etage boven het maaiveld is geïnstalleerd. They lifted me into the sun again and packed my empty skull with cinnamon (2020). De vloer ligt vol met grote, wit-glanzende posters. Backpain. Headache. Asperin. Staat er in zwarte letters op. Bayer. Zie ik ook. Zij vonden de aspirine uit. Bovenop de posters, glanzend in het zonlicht dat door het raam van de ruimte naar binnen stroomt, zijn producten uit de supermarkt neergezet. Een spuitbus met Glassex, shampoo, limonade en Wc-eend. In hoog gevouwen cachets gemaakt van het papier van de Bayer Posters, bevindt zich een wit poeder, meel schat ik in. Ik kijk naar de gevouwen vormen van de cachets waarop zo nu en dan nog een letter te zien is, een half woord te lezen. Je zou met de eieren pannenkoeken kunnen maken, als er tenminste ook ergens melk te vinden is. Ik speur met mijn ogen in de rondte, ontwaar geen patroon in de compositie. Van ieder product zie ik één exemplaar, maar er staan meerdere rollen wc-papier. Ergens achteraan op het raamkozijn zie ik een theepot staan met vorken; Zou dat er ook bij horen? Het is een vraag waarop ik later, als Becket Flannery spreekt, antwoord op krijg.
Dat was boven. Langs de randen van de vloer beneden ligt een strook gedroogde kruiden en bloemen op de grond. Ik volg de gele en oranje snippers met mijn ogen. Ook boven langs de posters ligt een strook tegen de wand. Ik herinner me kaneel, wellicht de cinnamon uit de titel. Ik zie ook droogbloemen, goudsbloemen denk ik, en was er niet ook een sinaasappel? Al kan ik de kruiden niet ruiken, ik moet denken aan een geurige potpourri of thee.
Ik sta en praat met de curatoren over hun initiatief. De gasten druppelen binnen. Ik heb alle tijd om te luisteren en kijk zo nu en dan naar boven: begrijp ik het al? Wat zijn de verwijzingen? De kunstenaar is er niet, dat hoort bij het werk, zegt Petra Kuipers: Het is een werk dat over afwezigheid gaat.
Kijken zonder informatie roept vragen op.
Beeldende kunst is om naar te kijken. Dat lijkt inherent aan het woord. Dat er naast kijken ook tekst en informatie nodig is, vindt niet iedereen even prettig. Is die kunst dan nog wel toegankelijk? Spreekt ze ons nog wel aan?
Conceptkunst is kunst waaraan regels ten grondslag liggen. Regels die even belangrijk zijn als de dingen die je vast kan pakken en de dingen die je ziet. Niet alleen de keuze voor de dingen, de selectie, niet alleen de compositie, het patroon waarop ze geplaats zijn, in een ruimte ten opzichte van elkaar, niet de conventies, maar de gekozen verstoring van die conventies zijn belang voor de betekenis. Poëzie en theater. Beeld, geluid en geur. Het kost tijd om een werk te begrijpen. Je volgt een pad, een kennismaking, een kort leerproces. Je negeert en overstijgt conventie en verwachtingen: Dan volgt genot, betekenis.
Is het altijd nodig om een informatiesheet te lezen? Ik denk aan het werk van stanley brouwn, en de clichématige kritiek, dat je meer zou moeten weten van zijn werk om het te begrijpen. Een van mijn vroege ontmoetingen met zij werk was op een overvolle kunstbeurs. In een donkere nis lag één meter. Ik wist van niks en was meteen verkocht.
Wat ik te weten kom als ik de informatie combineer.
Wat wil Jason Dodge bemiddelen? Met het werk alleen, zonder informatie lijkt het niet te lukken. Wat zijn de regels van het spel? Ik begin bij de titel van het werk. Die is ontleent aan een gedicht van Thomas James, een overleden Amerikaanse dichter. Toen hij in 1974 stierf, 27 jaar oud, liet hij één dichtbundel na: Letters to a Stranger. Het gedicht waar de titel naar verwijst, Mummy of a Lady Named Jemutesonekh XXI Dynasty, komt uit deze bundel: het zijn de woorden van een overleden Egyptische dame. Zij doet verslag van haar eigen rituele mummificatie. Het gedicht suggereert dat het over afstand en dood gaat, een dode die je door zon en kruiden, door een zorgvuldige behandeling van het lichaam opnieuw tot leven wekt.
Jason Dodge werkt graag naar aanleiding van bestaande poëzie. Gedichten zetten de ijle installaties van prozaïsche objecten en objecten in beweging. Woorden contrasteren en brengen de eigentijdse materialen, plastic, wol, staal, aluminium tot spreken. Ik stel me voor dat er een overeenkomst bestaat tussen de compositie van de objecten en de woorden in het gedicht. Ik zou me ook kunnen voorstellen dat Dodge zich stiekem ten doel stelt om kijkers ook te laten lezen. De mooie titel van het beschreven werk, is ook de titel van een kunstenaarsboek met foto’s van bronzen klokken.
Uiteindelijk begrijp ik ook hoe belangrijk het is dat werk een editie is. They lifted me into the sun again and packed my empty skull with cinnamon ontstond tijdens Corona en werd in 2020 simultaan op zes locaties uitgevoerd: bij MOREpublishers with Gevaert Editions in Brusse), bij Guimaraes in Wenen, bij Akwa Ibom in Athene, bij Gern en Regalia in New York, bij Gilles Drouault galerie/multipels in Parijs en bij Galleria Franco Noero in Turijn. Dodge kon niet reizen en schreef het recept voor een kunstwerk dat door anderen moet worden uitgevoerd. Het is de moeite waard om het werk te googelen, omdat je dan ziet hoe verschillend het werk op iedere locatie werd uitgevoerd. Door die laatste instructie wordt duidelijk dat het werk niet alleen over afwezigheid gaat, maar vooral over afstand en transitie. Zoals de dame in het gedicht een reis maakt van het leven naar de dood, van onderwereld naar de zon, zo maakt je via het poëtische werk van Dodge een reis van daar naar hier. Je maakt er deel vanuit. Het is een ervaring.
En dan?
Dan komt eindelijk Becket Flannery aan het woord. Hij is degene die in RongWrong in Amsterdam de installatie heeft opgebouwd. In zijn essay vraagt hij zich af hoe het mogelijk is om op grond van een geschreven tekst de ander te bereiken. Het is zijn reactie op de instructies van uitleg van Dodge.
Ik heb mijn ervaring met dit werk van Jason Dodge zo uitgebreid beschreven om te laten zien hoe je je als kijker een werk eigen maakt. Langzaam en je moet moeite doen, en houden van wat je tegenkomt op je pad. Een dichter die je niet kent, een essayist, curatoren. De vondsten op je pad helpen je met terugwerkende kracht: Het recept heeft de vorm van een boodschappenbriefje. Dat zag ik aanvankelijk over het hoofd.
They lifted me into the sun again and packed my empty skull with cinnamon. Het is een werk over afstand en afwezigheid; een werk over dood en transitie (de reis); en een metafoor voor de manier waarop een kunstwerk in een vorm van een tekst een toeschouwer bereikt en beïnvloedt. De zon schijnt via het achterraam de ruimte van Rongwrong in. Mooi, zo’n werk.
They lifted me into the sun again and packed my empty skull with cinnamon
08.06.2024—29.06.2024 – Jason Dodge
Curated by: Chris Bestebreurtje and Petra Kuipers
Occasionals is Tlön Projects curatorial concept and part of its Satellite-Programme – an exhibition series that highlights single artworks from the imaginary collection in specific locations.
Bij de serie Occasionals zijn drie publicaties verschenen
Occasionals I – A Breathing Bulb
Ian Whittlesea Essay: Christina Li
Occasionals II – Untitled, Scotch tape, some bottles of water, desktop or workplace
Marie Cool Fabio Balducci Essay: Arnisa Zeqo
Occasionals III – They lifted me into the sun again and packed my empty skull with cinnamon
Jason Dodge Essay: Becket Flannery
