Gisteren weer naar Framer Framed geweest voor de derde en laatste tentoonstelling in de reeks ‘Crisis of History’. Aan deze tentoonstelling, die als ondertitel ‘Beyond History’ – en op de openingskaart ook nog de neven titel ‘exercise in imagination’ – kreeg, werkte curator Robert Kluyver samen met de Iraanse curator . Zij is niet voor het eerst in Nederland. Het is wel voor het eerst dat zij haar stempel zo sterk op een expositie drukt. Dat merk je aan de keuze van de kunstenaars – van de veertien deelnemende kunstenaars komen er tien uit Iran – en wellicht aan de aard van het werk. Want wanneer je de verantwoording van curator en co-curator leest, kan je je niet aan de indruk onttrekken dat Kluyver ruige statements gebruikt en Puriyamehr voor nuances en de concrete invulling gaat.

Uitgangspunt in de reeks ‘Crisis of History’ is een sociologische beschouwing van onze hedendaagse omgeving: Volgens sommige filosofen, sociologen en economen is er geen sprake van geschiedenis meer. Francis Fukuyama beargumenteerde deze stelling in 1992 met een merkwaardig optimisme. Volgens hem had het democratische bestuurssysteem het van alle andere systemen gewonnen; een overwinning die bovendien in de richting van een wereldwijde geldigheid van een specifiek economisch systeem zou wijzen, namelijk het kapitalistische (en sociaal democratische).

In de tentoonstellingsreeks zou vervolgens in drie stappen aandacht worden besteed aan wat kunstenaars uit met name Arabische landen van deze stelling denken; ‘Beyond History – Exercise in Imagination’ is de derde. Het project is interessant, maar loopt – als je echt alleen naar de tentoonstellingen kijkt – een beetje mank. Interessant zijn de contacten en het onderzoek dat aan de expositie vooraf ging; het nevenprogramma en het feit dat er zo lang, zo consequent aandacht wordt besteed aan kunst uit landen die niet tot de door Westen gedomineerde gebied horen. Er zijn niet veel plekken in Nederland waar dit gebeurt; waar kunstenaars in de gelegenheid worden gesteld om naar Nederland te komen en met elkaar en Nederlandse kunstenaars en curatoren te spreken. Terwijl dit wel  nodig en interessant is; simpelweg omdat kunst en communicatie samengaan (& en kunst en isolatie elkaar in wezen uitsluiten). Maar je kunt je wel afvragen of beeldende kunst in staat is om een antwoord te zijn op een complexe sociaal filosofische vraag. Kunst beantwoord immers niet, kunst stelt vragen (het bevraagd – om dit merkwaardige germanisme maar eens te gebruiken.) Kunst onderzoek en vertelt om mensen houvast te bieden, omdat zij hun eigen vragen herkennen en terug zien.

Als je dus naar de tentoonstelling gaat om iets over de geschiedenis te leren, kom je met lege handen (en een hol hoofd) terug. Als je daarentegen gewoon nieuwsgierig bent naar wat er ook in Iran en op andere plekken gebeurt, kan de tentoonstelling hier en daar een verassing bieden. Zo klinkt het curatorial statement van Elhalm Puriyamehr in mijn beschrijving door. In zeker opzicht draait ze de stelling die aanvankelijk in de titel doorklinkt volledig om. Dat heeft een grappig effect.

Local narratives seem to be in search of a kind of pluralistic state, in which the apparently incompatible worlds co-excist; a situation that seems to be possible. The structure of these local narratives is very similar, but their contents depend on the geographical context and are bound by historical definitions, schrijft Puriyamehr. Ergens is sprake van een grote wereldgeschiedenis, met een stormachtige economie en grote politieke en culturele contrasten, bijvoorbeeld Oost -West. Daarnaast staat een veelheid aan plaatselijke verschillen. Kunstenaars bewegen zich daar doorheen. Zij maken met hun werk vaak deel van beide werelden uit, die zij beide hanteren en beide de ene wat milder, de ander wat heftiger beschouwen en bekritiseren: Iranian contemporary art consists of micro-narratives that talk about a historical doubt.

Payan Mofidi, Cohesive Disorder 3, 2014

In Iran, maar ook in het Westen, is die twijfel manifest. Alleen de kunst van de enkeling, een narcistische Jeff Koons op het dak van het Moma, een sublieme Olafur Eliasson, een kritisch navelstarende Ai Wei Wei, zijn onovertroffen en wereldwijd. Alles wat daaronder schuil gaat is gespleten en twijfelt. Dus vertellen de kunstenaars op de expositie in een beeldend esperanto, een lokaal verhaal. Zij focussen op archeologische sites en de ambivalente resultaten van opgraven, tentoonstellen en – in het geval een voorwerp weer in een religieuze context wordt getoond – het vereren. Aman Mojadidi uit Afgahnistan toonde op de vorige tentoonstelling beelden die aan de hedendaagse archeologie refereerden, Liane Al Ghusain uit Kuwait en Balbad Golshiri uit Iran doen iets dergelijks en tonen respectievelijk een uitvergroot rolstempel en de autopsie van een klassieke sculptuur.

Mohammad Ghazali combineert foto’s die het straatbeeld vanuit het perspectief van onzichtbare nationale (literaire) helden…

Mohammad Ghazali
Hafez, 1325–1390, was a Persian poet who lauded the joys of love and wine but also targeted religious hypocrisy.  His collected works are regarded as a pinnacle of Persian poetry and are found in the homes of most people in Iran, who recite his poems by heart and use them as proverbs or for divination purposes.

Modarres (c. 1870 – 1937) was a progressive Iranian Shi’a cleric and a notable supporter of the Iranian Constitutional Revolution.  He has been called “brave and incorruptible” and “perhaps the most fervent mullah supporter of true constitutional government.”

“We kunnen de geschiedenis niet overstijgen. We kunnen wel die kleine geschiedenissen (of, micro-narratives) samen brengen en verzamelen”, gaat Elhalm Puriyamehr door in haar poging om zowel de clichés van het Westen (de buitenwereld) als die van het Oosten (de binnenwereld) te overstijgen. Met een bijzonder resultaat. Want als je het dictaat van de geschiedenis, het dictaat de wereld(kunst)handel tenslotte negeert, wordt kunst weer zichtbaar.

Als het opklaart ben ik onder de indruk van de foto’s van Majid Koorang Beheshti, die het gevoel van detail van Wols (Alfred Otto Wolfgang Schulze) combineert met een scherp oog voor het open landschap. Dus worden de resten van kapotgeschoten muren, daadwerkelijk een rij gebroken tanden, en blijft een willekeurig bouwseltje toch iets dat ook aan een beest herinnert. En ook de foto’s van Mohammad Ghazali in combinatie met de teksten bevallen me goed. Ik had er heel graag meer van gezien.

Majid Koorang Beheshti, uit de serie: Nowhere Land, 2004

Majid Koorang Beheshti, uit de serie Inverted Statues, 2007

De tentoonstelling is niet groot. Er is gekozen voor een veelheid aan werken in oplagen. Er hangen foto’s, meestal klein, met en zonder lijst. Er zijn twee films te zien, en er is een installatie gebouwd met enkele monitoren waarop werk van Ohmid Ghajarian, ‘The narrative of present Absense’ (2015) over brieven die soldaten schreven in de oorlog tussen Irak en Iran (1980-1988). Er is een installatie uit 2014 van Balbar Golkar, ‘Thrown’, waarbij je met brokken klei mag gooien tegen een projectie van een muur met brokken klei…

 
Balbar Golkar, ‘Thrown’, 2014
met Elhalm Puriyamehr en Robert Kluyver
Tijdens de opening van Crisis of History 3, 15 maart 2015

Crisis of History #3, Beyond History – Exercise in Imagination
van 15 maart t/m 26 april in de Tolhuistuinen in Amsterdam,
open woensdag t/m zondag 14.00-22.00 uur

Bijzonder programma:
17 maart lezingen; 24 maart rondleiding Elhalm Puriyamehr;
27 en 28 maart gesprek en rondrit met de bus door Noord met  Elhalm Puriyamehr, Ozkan Golpinar en Eshan Fardjadniya;
31 maart boekpresentatie Saik Kwaish Alfraij; 14 april films en documentaires; 21 april dancing
Voor meer informatie Framer Framed.