Sarah van Lamsweerde en Leroy de Böck, TAST 13 maart 2019 Tetteode, foto: Jean van Lingen

Het is niet gebruikelijk, maar ik wil een korte beschrijving geven van de prachtige performance die Leroy de Böck en Sarah van Lamsweerde afgelopen woensdag 13 maart deden, in het kader van het tienminutencollege in Tettenrode, een onderdeel van de kunst/buurtwandeling WestWednesdays. Het tienminutencollege is een format dat Gaston ten Horn en Monica van Aerden bedachten als Follow Up van de WienerWall presentaties. In contrast met deze succesvolle muurschilder-evenementen – op een wand in de monumentale hal van het Tetterode-gebouw waar naar verluidt ook Lawrence Wiener ooit een werk op maakte – wilden ze nu iets doen dat spannend en ‘to the point’ was. Dat werden de colleges.

Centraal in de colleges staan de eerbiedwaardige architectuur van de marmeren hal, een groot schoolbord en – zo nu en dan de vele vitrines in de hal. Er is een merkwaardige stervormige vitrine rond een centrale pilaar, en meerdere postervitrines geïntegreerd in het interieur. Ook staat bij de ingang een tafelvitrine, met kussens van blauw fluweel.

De kunstenaars die een college houden krijgen vrij spel. Zij moeten in tien minuten iets vertellen aan de hand van een thema dat in het kader van WestWednesdays gegeven is. In de reeks van 2019, waarvoor ik het programma heb gemaakt, waren dat respectievelijk #21 Element, ingevuld door Just Quist, #22 Schaamte, ingevuld door Robin Waart en #23 Tast ingevuld door Sarah van Lamsweerde en Leroy de Böck.

Sarah van Lamsweerde en Leroy de Böck, TAST 13 maart 2019 Tetterode, foto: Saskia Monshouwer

Sarah van Lamsweerde maakt performances die aansluiten bij beeldende kunst. Letterlijk, want hoewel de thema’s die zij uitwerkt voor de volle honderd procent theatraal zijn,  is haar werk vaak in het kader van exposities te zien. Zodoende zag ik haar werk voor het eerst in De Appel, tijdens een expositie van de curatorenopleiding. Ik denk dat ik een stukje van ’80 words’ zag, een project uit 2011 waarin zij werkt met als uitgangspunt de vraag, wat er zou gebeuren als een taal uit 80 woorden zou bestaan.  Een spannend project wat het belang van gebaren en voorstellingsvermogen benadrukt.

Het tweede werk dat ik zag was ‘Paper is a leaf that will destroy us in its fall’ (2015). De voorstelling vond plaats in het Veem house for Performance en had een object uit de collectie van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren als uitgangspunt. Het ging om een spreekwoordenketting van de Lega, een bevolkingsgroep uit de Democratische Republiek Congo. Aan de performance ging een film vooraf, die liet zien hoe na een oproep in de krant een vijftigtal mensen uit D.R. Congo naar het museum kwamen om te vertellen wat zij wisten over spreekwoorden bij de Lega en het object. De film was het eerste wat me trof: Zo iets had ik nou ook altijd willen doen. Gewoon aan mensen vragen wat zij nog over objecten en gebruiken weten. Je kon zien aan de film dat iedereen die deelnam, plezier had in de bijeenkomst.
Daarna volgde de performance die zij met Esther Mugambi en Alex Zakkas deed. Het was een voorstelling over vertellen en taal. De manier waarop uit simpele concepten complexe verhalen kunnen ontstaan.

En tot slot zag ik ‘Cast Witnesses’ (2017). In deze performance die zich voordoet als een rondleiding langs een collectie gipsen afgietsels van Klassieke marmeren beelden zoals die bij de Universiteit van Leuven in België en op de zolder van het Allard Piersonmuseum in Amsterdam aanwezig zijn.

Sarah van Lamsweerde en Leroy de Böck, TAST 13 maart 2019 Tetterode, foto: Jean van Lingen

Tijdens het tienminuten-college ging het over TAST. Leroy de Böck, een performer die uitsluitend lichte en donkere vlekken ziet,  begon Sarah en zijn ervaringen met haar te beschrijven. Aan het  begin van de performance wiste hij de cv die Van Lamsweerde met krijt op het schoolbord had geschreven uit. Daarna vertelde hij. “Veel mensen willen weten, hoe ik zie en ervaar”, zei hij. “Als ik een mens leer kennen is dat als bij een boek. En ik begin niet bij de kaft maar de inhoud. Als ik de inhoud heb leren kennen, komt soms het moment dat ik iemand aan mag raken. Dan kan ik ook de kaft beschrijven.”
Vervolgens vertelt hij over de eerdere performances die hij samen met Sarah van Lamsweerde deed. Hoe zij tijdens die performances optreedt. Hoe zij zich manifesteert en gedraagt. Hoe hij haar leeftijd, lengte, haarkleur en persoonlijkheid inschat. De Böck heeft een gestalte en een mooie stem. Zijn optreden is zelfverzekerd. Eerlijk. Helder.
“Er is mij vertelt dat mijn stem anders klinkt als ik frans spreek,” zegt hij, en spreekt wat Franse zinnen. “Je stem is enkele tonen hoger,” zegt Van Lamsweerde die naast hem zit, zacht.
En hij gaat door over de performance die zij in Arti et Amicitiae deden en in de Oude Kerk. Van Lamsweerde vroeg de bezoekers om op kousenvoeten over de oude grafstenen te lopen en de inscripties te voelen. Ze heeft haar schoenen uitgetrokken en toont haar sokken met aangebreide tenen. Aan het slot van de performance vraagt De Böck aan iemand uit het publiek om enkele fragmenten voor te lezen uit de publicatie bij ’80 Woorden’ en langzaam wordt duidelijk wat Van Lamsweerde in haar performances doet.

TAST. Ze denkt na over over taal en vertellen, aan de hand van handelingen en bewegingen. Objecten en woorden spellen daarbij een belangrijke rol omdat zij concepten vertegenwoordigen. De spreekwoordenketting is een keten van concepten, miniatuur objecten die in verschillende samenstellingen een volledige zin met een volle complexe betekenis kunnen vormen. Of zij focust, zoals in het geval van de voorstellingen waarbij zij de tastzin vooropstelt, op de manier waarop mensen de ruimte tussen de woorden betekenisvol opvullen aan de hand van andere zintuiglijke ervaringen.

Haar performances zijn interessant door deze grensoverschrijdingen. Zij legt zichzelf beperkingen op om te tonen hoe wij concepten vormen. Objecten vormen naast lichamen en gebaren de eerste aanleiding voor zo’n concept. Wat De Böck over haar vertelt is dus geen transcriptie van een directe zintuiglijke waarneming, zoals een geur of een prikkeling van de vingertop, maar een interpretatie, een communicatief concept.

Omdat Van Lamsweerde een performance kunstenaar is, werd deze keer geen mini-expositie gemaakt in de vitrines. Toch stel ik me voor dat zo’n tentoonstelling toch aanwezig was, als een cluster van imaginaire voorstellingen en concepten die door de vertelling concreet werd gemaakt.

Voor de volledigheid wil ik ook nog even wijzen op het nieuwste project  van Sarah van Lamsweerde en Esther Mugambi, ‘Georgic Gardens‘ dat zich afspeelt in Amsterdam Noord en zere plekken in het landschap thematiseert, terwijl zij zich afvraagt of je zulke plekken misschien genezen kunt. Performances waren in 2019 te zien bij Nieuw Dakota en in de Engelenbak.