Een wandelende reading-sessie met Rana Hamadeh: ROTTERDAM ZUID

Doet lezen goed? Ik weet het niet zeker. Het was nodig om het uit te proberen. Omdat ik vanaf het begin worstelde met een grote ontevredenheid: Wist ik wel genoeg? Mijn studietijd was een beetje langs me heen gegaan. Er was sprake van gespletenheid: een ambitieus personage dat goed kon leren en een grote voorkeur had voor ingewikkeldheid en een verward personage op zoek naar emotionele rust. Daartussen een kloof. Donker.

Mijn persoonlijke leven is al jaren licht en vol. En ik ben niet de eerste die vervolgens bedenkt dat het daarom misschien wel mogelijk is om de kloof te overbruggen. Je stort jezelf in het diepe. Zonder Vrees. Een reis begint. Lezen. nadenken. Meer lezen. Schrijven. Verscheuren. Meer lezen. Het verwerken van de teksten die ik lees, die weer naar andere teksten verwijzen, die ook gelezen moeten worden. Een andere wereld opent zich. Groot. Complex. Soms ben ik er thuis. Soms verlies ik mijn stem. Win ik? Verlies ik?  Ik ben voor langere tijd aan het zicht onttrokken.

Als ik vervolgens via facebook een uitnodiging ontvang van Rib in Rotterdam om in het kader van het door  Paul Elliman ontwikkelde programma De Fluyt en de Hoi – twee zeeschepen – deel te nemen aan  The Liquid Reader van Rana Hamadeh, pak ik die kans. Ik heb eerder aan een reading-sessie met Rana Hamadeh meegedaan en de manier waarop zij teksten verwerkt is bijzonder. Lezen als een vreemde reis, soms zonder stem, soms luidt sprekend. Ze zet de teksten om in sterk en veelgelaagd werk.

Beeldend als de performance ‘Sleepwalkers’ (2011-2016) die uiteindelijk bij Showroom in Londen te zien was, schofferend muzikaal als ‘The ten murders of Josephine’ (2017) én  verlangend activistisch: In Libanon geboren lijkt ze de wereld steeds van buiten-boven-onderaf te zien. Zoekend. De structuren bevragend van moord, van slavernij, politieke onderdrukking, uitsluitingssystemen en misschien ook vrede.

The Liquid Reader: Street Session #1 heeft de vorm van een wandeling door de buurt waar Rib gevestigd is, het Rotterdamse Charlois. Er wordt gefocust op het begrip Opaque Justice – en ik citeer – A dialectics of Rerouting both evokes and diverges from Édouard Glissant’s phrasing in his book Poetics of Relation (1990) in order to think of an ‘ethics of justice’ that is neither inscribed in, nor predicated upon, structures of property and ownership.

tekst gaat verder onder de foto


Ik loop door Rotterdam naar Zuid. De verrukkelijke spanning van de Erasmusbrug. Grote hoge gebouwen, fabrieken en havens. Wind door je haar, een flinke wandelpas en ruimte, veel meer ruimte dan in de hoofdstad en veel meer water ook. Rijnhaven. Maashaven. Over de dijk waar op de hoek een betonnen graansilo staat – chips en cereals – racet een motor, scheurend, brullend. In de stille straat onder aan de dik zitten kleine groepjes mensen vóór de deur: een moeder met haar dochter; drie jongens. Eén van hen achter het autobusje, de twee anderen op de stoep. Er staat een waterpijp. Soms op de straten die ik oversteek, stoplichten, gillende Porches. In de galerie tenslotte, een kleine groep mensen. Een bakfiets voor de deur met daarin een speaker met versterker, wat flessen drank, wat snacks.

Even laten vertrekken we. Rana leest voor uit Poetics of Relation (1990) van Édouard Glissant. Ze spreekt langzaam en duidelijk over Oceaan en afgrond – the Abyss – over het schip, een baarmoeder met tweehonderd mensen, een diepte in een diepte. De regen, de storm en de wind ergens tussen Afrika en de Caraïben, Glissant komt uit Martinique.
We lopen langzaam en luisteren.
Ik ga niet doen alsof ik alles kon onthouden en precies begrijp wat er gezegd wordt, maar het werkt, hoewel het voor Rana een flinke inspanning moet zijn. De combinatie van haar stem, het zonnige Charlois, de mensen in de auto’s die langzaam voorbijrijden. Blijkbaar dwingt ons gezelschap respect af, want niemand is ongeduldig of naar. De buurtwinkels, de mannen en de vrouwen die genieten van de zon. Ik geef een bedelaar, zwart van het stof, een paar stuivers. Meedrinken wil hij niet. Hij heeft zijn eigen plek.
Een opengewerkte anatomische pop boven een buurtwinkel achter het raam.
De galerie en boekwinkel van Hans Walgenbach.
Een tweede tekst is van de Marokkaans schrijver Abdelfattah Kiliro. Het gaat over vertalen, over de relatie klassiek Arabisch / modern Westers – modern Arabisch. Zorgvuldig beschrijft hij het bijzondere gevoel dat de Klassieke teksten onvervreemdbaar Arabisch zijn, verbonden met de islamitische tijdlijn en beleving, terwijl er in de 19^e eeuw iets verandert. Persoonlijk en belangrijk.

Uiteindelijk strijken we neer in een park vlak naast de galerie, half verstopt achter de huizen. Op een heuvel van gras onder een bakstenen pergola met krullende zwarte versiersels spelen de kinderen. Zij hangen aan touwen die draaien. Hun lijven uitgestrekt. Enkele meisjes voegen zich bij ons. Ze luisteren naar het Engels wat ze waarschijnlijk niet verstaan. Ik vind het fijn om de meisjes te zien. Zo verschillend. Zo lenig. Eigen en jong.

Bij de bespreking blijkt dat ik niet de enige ben die deze vorm van lezen en luisteren als zinvol heeft ervaren. Ik heb niet alleen nieuwe gedachten opgedaan en kennis genomen van teksten die ik nog niet kende, de wandeling blijkt ook een goede remedie te zijn tegen de verwarring die een al te grote leesinspanning met zich meebrengt. Langzaam komt mijn stem terug, en ook mijn eigen gedachten. Het is blijkbaar goed mogelijk om teksten al buiten wandelend op te nemen, te onthouden en te verwerken. Wat niet is opgenomen lees je later thuis. Ik zoek naar wat  Édouard Glissant zoal heeft gedaan. Er is een uitstekende documentaire van  Manthia Diawara over Glissant op Youtube te vinden. Van het begrip ‘opaak’ hoorde ik eerder, maar ik wist niet precies wat ik er van denken moest. Als ik Glissant in de documentaire hoor spreken, begrijp ik dat het in ieder geval niet zomaar de keerzijde van ‘het rationele’ betreft. Dat iets opaak is betekent dat het ontsnapt aan het ‘gekend worden’. Dat geldt voor anderen die je in hun waarde laat, en voor jezelf. Het betekent dat je eventjes niet probeert om alles tot op de bodem te doorgronden – de bodem van de oceaan – waardoor iets van vrijheid, eigenheid en het onbekende bewaard blijft. Daar kan ik me wel in vinden. Hamadeh wil het begrip opaak aan ‘justice’, aan recht en rechtvaardigheid koppelen. Dat doet zij tijdens verschillende bijeenkomsten en lezingen. Dit was er een van. Het sterkt me in mijn verlangen om als ik schrijf mijn eigen gang te gaan:
‘The abyss’, diepte van de oceaan, de grote kloof voert me terug naar le Comte de Lautreamont, naar ‘Maldoror’; Het begrip ‘justice’ naar een bijzonder boek dat ik laatst bij Atheneum kocht ‘According to Aboriginal Law’ van rechts-antropoloog Agnes Schreiner. Het bevat drie artikelen over rechtszaken waar Aboriginals bij betrokken waren en Schreiner laat zien hoe sterk de rechtsvormen van de Australische First People afwijken van ons recht, vloeiend zijn.

The Liquid Reader: Street Session #1 ǀ Rana Hamadeh ǀ Rib Rotterdam
in het kader van  De Fluyt en de Hoi van Paul Elliman

biografie:
Eduard Glissant
Poetics of Relation, Ann Arbor, University of Michigan Press, 1990
translated by Betsy Wing

Abdelfattah Kilito
Thou Shalt not Speak my Language, Syracus University Press, 2008
translated by Wail S. Hassan

Agnes Schreiner
According to Aboriginal Law, uitgeverij 1001, 2018