Wouter van der Laan, Miami (200×160) acryl op doek

Het is een goede traditie om je één keer per jaar in het diepe te storten en naar werk van eindexamenkandidaten van de verschillende academies te kijken. Misschien heb je de een of de ander al gezien, want de hijgerigheid rond jonge kunstenaars lijkt erger dan ook – al betekent het vaak niet meer dan je eigen anderhalve ‘minute of fame’. Desalniettemin blijft het leuk: Vijfentwintig jonge kunstenaars van vijf Nederlandse Academies. Zegt hun werk iets over de stand van zaken in de kunst? Ik twijfel nog steeds of je naar kunstenaars die op het punt staan om tot ontwikkeling te komen, op dezelfde manier kunt kijken, als naar gevestigde kunstenaars. Want het zit hem natuurlijk niet in de presentatie of iemand goed is of slecht, en ook niet in dat eerste voorzichtige werk waarmee je aan het einde van een opleiding naar buiten treed. Slechts een enkeling maakt tegen de tijd dat de opleiding wordt afgerond al dát werk, dat later zijn of haar stijl zal bepalen. Slechts een enkeling is zo goed, dat zijn of haar werk van aanvang aan met een zekere nonchalance kan meedingen met dat van gevestigde kunstenaars, dus een oordeel is lastig.

Dus loop ik met een verheugd gevoel de ruimte in de Konijnenstraat in die uitstekend geschikt is als presentatieruimte voor zo’n grote en diverse groep kunstenaars. Zoals altijd ben ik aanvankelijk wat overdonderd. Door de flitsende lichten bij de entree en de schilderijen waar ik bijna met mijn schouder tegenaan schuur. Het begint namelijk bij de deur met werk van Simon Oosterhuis en Elise Sothys van de Koninklijke Academie in Den Haag (KABK). Ik schrik van het werk van Oosterhuis, een roze schilderij van een gekruisigde Jezus met vissen dat wat stijl betreft iets te maken lijkt te hebben met Picasso en / of Lucebert. Op zijn website lees ik dat het gaat over verf op doek – wat mij voor een schilder wel belangrijk lijkt – en de gereformeerde kerk. Op doek combineert hij kerk en agressie. Is dit goed of slecht? Ik heb geen idee. Ik vind het moeilijk om met dat déjà vu-gevoel om te gaan, wat ik tijdens de expositie nog een aantal keer zal hebben. In het geval van Oosterhuis maakt dat gevoel zelfs een aantal keren een flinke lus, want waarschijnlijk refereert hij bewust naar de stijlen van de jaren vijftig en zestig, maar ook zo’n bewuste referentie is al veel vaker gedaan. Dus is Oosterhuis waarschijnlijk iemand die je nog even met rust moet laten om te kijken wat er in de komende jaren met zijn werk gaat gebeuren. Het flitslicht en een letterwerk op een monitor zijn van Elise Sothys. Ook zij heeft iets met geloof, met surrender, believe, fotografie en performance en ze wrijft het je in: niet mijn ding. Ik loop rustig verder en laat het een en ander op me inwerken. Beneden staat een houten staketsel met foto’s. De mensen dragen merkwaardige metalen voorwerpen, die soms om hun lijf, een bil, een arm, wat haar gewikkeld zijn (Eline van Strien – KABK). Iemand maakt eenvoudige, maar grappige sculpturen. Een houten kinderbox vol autootjes die plotseling beweegt, en een trui met bizar lange mouwen waar de handschoenen aan vast werden gebreid. De trui hangt los in de ruimte, de lange mouwen rusten gevouwen op de grond. (Hilde Onis – AKI) er hangt iets boven de bureautafels wat ik niet goed kan zien, er wordt te hard gewerkt. En in de achter ruimte staan enkele sculpturen opgesteld.

Roland Spitzer, sculptuur, 2015

De opstelling is goed. Met een grote sculptuur opgebouwd uit gevonden voorwerpen, stof, hout, plastics et cetera van Ronald Spitzer van de AKI, en sculpturen van Wouter Paijmans en Juan De Porras-Isla Fernandez LaCasta van de Rietveld academie en Mickey Yang van de KABK. Ook hier kan ik op grond van die ene bijdrage niet besluiten of ik het werk interessant vind of niet. Uiteindelijk, nadat ik het op internet naploos, gaat mijn voorkeur uit naar Yang. Zij toont een horizontale golvende metalen trap met een aardappel-vormig object waarop een monitor rust. ‘Kilimangiro’. Op de video bewegen de vreemde vormen zelfstandig en trekken zij aan het oog voorbij.

Stefan Cammeraat, a variation on Brancusi’s Enless Collumn, 2013- 2015

Boven op de entresol zie ik de werken die me vooralsnog het meest interesseren, namelijk dat van Stefan Cammeraat van de HKU en Yvon Ariese van de Rietveld academie. Stefan Cammeraat heeft achter een balustrade twee sculpturen opgesteld. Zij zijn gemaakt van huishoudproducten en doe-het-zelf-instrumenten. Vóór die balustrade ligt op een tafel een boek waarin hij de vormelementen waaruit beeld en compositie zijn opgebouwd analyseert. Het is een mooi boek waarin, via overwegingen over de rol van het stilleven in de kunst, wordt nagedacht over Bauhaus en actuele sculpturen. Ik vind het wel mooi vanwege het historische en analytische perspectief. Ik verbaas me over de overeenkomsten tussen zijn werk en twee andere kunstenaars HKU waar ik ooit mee samenwerkte, Tom Kok en Jan Willem Deiman. Hoe zou het komen dat zij in een soortgelijk stramien werken?

Stefan Cammeraat, sculptuur 2015

Het werk van Yvon Ariese is er in ieder geval niet mee te vergelijken. Zij koppelt twee enorme prints aan enkele grijze samengeperste objecten op de grond. Ik weet niet welke beelden ten grondslag lagen aan de prints, maar wat je ziet lijkt op uitgerekte sterrenhemel, bruin en Pruisisch blauw, vol lichte spikkels als een sterrenhemel.

Yvon Ariese, presentatie Rietveld academie, 2015

 
Yvon Ariese, presentatie Rietveld academie, 2015

Ik probeer een tussenstand op te maken, is er iets te zeggen over de manier waarop jonge mensen op dit moment met kunst bezig zijn? De harde werkers, kunstenaars van het ruwe gebaar lijken van de Rietveld te komen. Schilders komen uit Den Haag. Jonas Raps kreeg de aanmoedigingsprijs van Heden voor werk dat ergens tussen Richter en Zandvliet ligt. Ik vind zijn werk moedig, maar durf nog niet te zeggen dat hij een eigen doel, handschrift of visie heeft. De HKU gaat in de richting van de vormgeving, alsof zij van vormgeving een constructie maken die vervolgens op zichzelf moet staan. Het is een wat merkwaardige zijweg waarvan ik me afvraag waar zij vandaan komt. En St. Joost levert werken met een vleugje conceptueel.

Teun Welten, sculptuur, was, 2015

En dan zijn er twee media – eigenlijk één – nog niet besproken, de fotografie en de film. De media die in deze tentoonstelling niet perse het beste werk, maar wel het meeste eigen en opmerkelijke werk opleveren. Opmerkelijk is het werk van Tahné Klein (St.Joost), die er een interview in de Haagse Post aan overhield. Ze maakt op schilderijen gelijkende kitscherige foto’s waarop huiskamers vol met – en daar vertelt ze over in het interview – onaangepast familieleden. Mensen zitten aan tafel, liggen op de bank met lampen en flesjes bier. Door de kleur en stijlsaus die erover heen ging, lijkt de situatie minder ernstig. Wie weet, ze heeft in ieder geval een verhaal te vertellen, al is haar werk nu nog zeer illustratief.

Lijnrecht hiertegenover staat het werk ‘False Positives’ van Esther Hovers (KABK). Foto’s en daaraan gerelateerde tekeningen hangen boven de trap naar de entresol. Haar film wordt in de filmzaal getoond. Ze analyseert straatbeelden op normaal en deviant gedrag. Mooi vind ik de beelden die ze kiest en waar ze op inzoomt. Een hoek van een straat met de achterkant van een gebouw dat met glanzende steen, waarschijnlijk marmer, is bekleed. Het levert rechts boven in het beeld een glimmend grijs vlak op. Dat vlak wordt omlijst door een kruispunt van straten vol witte markeringen, stroken waarop je kunt voorsorteren, een zebrapad et cetera. Het asfalt en de markeringen bedekken vrijwel de rest van het beeld, driekwart van het oppervlak. Het beeld is van een bijzondere scherpte. In dit vlak lopen mensen. Ze steken over, gaan de hoek om, lopen door. Langer dan drie seconden stilstaan, is afwijkend. Ik beschrijf een situatie, en een vorm van gedrag, terwijl Hovers er meerdere analyseert. De stilte en koelte zijn spannend.

  
Esther Hovers, False Positives 2015 (links)
Abel Wolff, Installatie 2105 (rechts)

Abel Wolff van de KABK kreeg de aanmoedigingsprijs van stroom. In de galerie staat één werk dat onmiddellijk iets vertelt. Wolff heeft een vreemde machine gebouwd van een overheadprojector en filmbeelden op een lopende band. De simpele krakende machine draait en op de muur zie je oude camera- en machineonderdelen voorbijkomen. Een verwijzing naar het mechanische tijdperk van vóór de digitalisering. Bij de films tenslotte was opvallend hoe verschillend ze waren. ‘Souvent sur le Dents’ van Hugo Rocci van de Rietveld academie is een minispeelfilm over een IJsbeer-hotel in een sfeer die in de verte aan Alex van Warmerdam herinnert. De film van Lex Hoogendam (HKU) doet sterk denken aan films van Hitto Steirl. De film van Max de Waard (KABK) het ik als allerlaatste bewaard. Die zag ik met plezier. De waard onderzoekt in NO RULES IN SPACE het begrip AUM, iets dat in de verte van meditatie en hip hop plezier werd afgeleid.  Twee ogen en een mond zijn je gids door een wereld van elkaar letterlijk overlappende beelden.  Helemaal origineel zijn die beelden niet, maar ik denk niet dat dat ertoe doet. – die alleen maar ogen en mond heb ik eerder gezien, maar ik ben te weinig in zulke beeldwerelden thuis om ze onmiddellijk te herleiden. – Wat belangrijker is, is dat de beelden de inhoud zo sterk bemiddelen. Er is sprake van een geheimzinnig en sterk verhaal, over stilte en lawaai, over meditatie en geluk. Een verhaal dat bovendien een zekere afstand veronderstelt. Tegen het einde van de video vallen de beelden even stil, dan zegt de stem: “Zie je wel, er is niet gebeurt in de afgelopen minuten, niemand werd zomaar rijk, niemand heeft de lotto gewonnen. En toch is er iets veranderd.”

The Best of Graduates 2015, Galerie Ron Mandos
Tentoonstelling 8 augustus – 29 augustus 2015
Konijnenstraat 16A, Amsterdam (Pop-up locatie, vlak om de hoek bij de galerie)

Prijsuitreiking Ron Mandos Young Blood Award
Donderdag 27 augustus om 17.00 uur door Arjan van Helmond