RijksakademieOPEN 2014: Je moet je best doen om nieuw werk te leren kennen

Feng Chen (CN) ‘One Eyed Pirate’ RijksakademieOPEN 2014

Het bekijken van de ateliers van de Rijksakademie is altijd iets plezierigs en iets dodelijk vermoeiends. Je begint enthousiast, verheugd over iedere nieuwe indruk en eindigt lam, met pijnlijke voeten en een onwillig brein. Als je het goed wil doen, ga je het zelfde moment nog terug en herhaal je alles alsof je iets uit je hoofd moet leren. En hoewel je ook daarna waarschijnlijk veel wezenlijke details zijn ontgaan, lijkt het alsof je je alles herinnert. Toch zal je je het werk wat je eerder in een andere context zag nog altijd het beste herinneren. Het kost tijd en moeite om nieuw werk te leren kennen, zoals het tijd en moeite kost om goed werk te maken.

Lezing, Sam Samiee (IR /NL), RijksakademieOPEN 2014

Goed. Deze ochtend fris. Ik begin bij Sam Samiee. Als ik het rommelige atelier betreed, realiseer ik me onmiddellijk dat ik dit werk al een eerder heb gezien, namelijk samen in het Provinciehuis van Noord-Holland (de residentie van Lodewijk Napoleon in Haarlem) samen het werk van Joost van der Toorn en David Lindberg. Tanya Rumpff had de kunstenaars in Paviljoen Welgelegen samengebracht en het fantasievolle, kleur- en vormenrijke werk vormde een mooi contrast met de historische inrichting.
Het werk van Samiee viel goed in het geheel, maar naar de context moest ik gissen. In de Rijksakademie krijg ik de ruimte om meer te zien. Samiee, is schilder, tekenaar, curator en geeft lezingen. Er hangt werk van hem in het atelier, er hangt werk van hem op de binnenplaats buiten. Het gaat in beide gevallen om een mix van tekeningen, schilderijen, tekst en een enkele sculptuur. Dan nodigt Samiee me uit om later die middag naar een lezing te komen die hij iedere OPEN dag zal herhalen. Een lezing over de context van wat je hier in de academie ziet, zegt hij.
Hoewel dit tot een dubbele afspraak leidt, er wachten mensen op mij, zorg ik dat ik op tijd in de RABO zaal ben. Ik weet niet goed wat ik moet verwachten, een context? Een openingsspeech wellicht? Ik lees dat het over transnationale ervaringen gaat. Pas als hij beelden toont begrijp ik wat er wordt bedoelt. Het gaat over de geschiedenis van het Rijksakademiegebouw en haar omgeving. Dat de Rijks een kazernegebouw is geweest en het Tropenmuseum in de nabijheid ligt en al die andere negentiende-eeuwse gebeurtenissen. Samiee begint bij het Alexanderplein en de poort die er staat: ‘Voor Guido van der Werve was Alexander een held, wat hem tot de film ‘Nummer 14, home’ inspireerde, maar hij doodde duizenden Iraniërs…En laat zich door zijn ervaringen en associaties meeslepen. Samiee komt uit Iran en Nederland.

Atelier, Sam Samiee (IR/NL) RijksakademieOPEN 2014

Hoewel ik nieuwsgierig ben naar hoe het verder gaat moet ik gaan. Ik neem me voor om contact met hem op te nemen, want het onderwerp bevalt me. Ik denk niet dat je aan dode stenen af kunt lezen of een verhouding tussen mensen al dan niet gelijkwaardig is. Maar vanwege mijn eigen interesse in de 19e eeuw, vind ik het wel zeer de moeite waard om te horen hoe een ander zo’n omgeving ervaart en een geschiedenis beschrijft.
Hebben lezing en werk met elkaar van doen? Ongetwijfeld. Maar de vraag is niet relevant. Zijn werk ik betrokken en dat is voldoende. Vanwege de associatiedrift kan het zij aan zij met Van der Toorn en Lindberg worden getoond. Maar een politiek geladen omgeving kan ook. Samiee spreekt uitstekend Engels en heeft een prettige stem.

Catherine Biocca (IT/DE) RijksakademieOPEN 2014

De dag is pas begonnen ik loop door.
Kunst in een vereniging voor volwassenen – roze borden, foto’s aan de wand en wat geluid;
Eetbare ceramiek, gebakken lucht, gebakken klei.
Zeepbellen voor het volk.
Beneden in de Manege zie ik filmpjes van iemand die een steen slijpt – en een stuk keramiek tegen de wand. Stukjes bergkristal en andere mineralen op de grond. Niet het resultaat, maar het procedé staat in de aandacht. Zoals je een fabriek filmt, vaneen afstand, omdat je zelf nog nooit met zo’n machine hebt gewerkt en je overdonderd bent.

Justin Gosker (CA/NL ) RijksacademieOPEN 2014

Ik ga verder. Geniet van het zachte geel op de muren van Justin Gosker en kijk met verbazing naar de aardewerken schotelantennes op tafel. Wat zou hij daarmee bedoelen? Ik heb de neiging om het werk te laten voor wat het is. Dan realiseer ik me dat zijn werk eerder zag in De Appel, tijdens de expositie Father Can’t You See I’m burning. Hij maakte de grote rubberen bol die in een kleine ruimte tegen het plafond werk geklemd. Ik heb nota bene een foto van dat werk op mijn facebookpagina als achtergrond gebruikt. De bol is in mijn ogen even fotogeniek als de lichtgevende gele vierkanten op de muur. Ze stralen en zijn aanwezig zoals de beste Minimal Art bedoelt is, en de schotelantennes staan er om de stralen op te vangen. De aardstralen van de sfeer in De Appel, de lichtstralen en radiostralen van de ruimte ernaast. Veel hedendaagse kunst is in één beweging concreet én abstract. Hoewel Gosker in het atelier staat, spreek ik hem niet aan. Misschien is er nog een heel andere betekenis, die is dan voor later.

Justin Gosker (CA/NL ) RijksacademieOPEN 2014

Ik ga verder. Geniet van het werk van Gareth Nyandoro. Bijzonder mooie beelden. Zelfbewust. Treffend. Misschien wat klassiek, maar het kan in ieder geval op zich zelf staan, wat lang niet voor alle presentaties geldt.

Gareth Nyandoro (ZW) RijksakademieOPEN 2014

Langzaam wordt ik moe. Ik raak het spoor een beetje duister, zoals de piraat in het werk van Feng Chen. In de beschrijving die bij de entree hangt staat dat zijn film een ontdekking als onderwerp heeft. Namelijk dat een trillend beeld, veroorzaakt door een heen-en-weerschuddende camera diepte geeft aan het vlakke beeld van iemand met één oog. Wellicht, maar ik kan me niet los maken van een meer metaforische betekenis. Ik voel me als bezoeker die piraat. Op de boeg van een héél klein, bootje, grijp ik s avonds mis naar mijn reuzen fles rum. Mijn zicht is beperkt, geen verschil tussen voor en achtergrond, alles vervormt, alles duister. Zo moet het zijn geweest toen John Galliano op het terras zat en racistische leuzen schreeuwde.
Sorry, voor de kunstenaar als hij dit niet bedoelde. Ik heb geen hand voor mijn oog gedaan.
Het is makkelijk commentaar te leveren op de presentaties. Een atelier is geen museum. Het ene werk is meer fotogeniek dan het andere. Het werk van Justin Gosker bevalt me, en misschien dat van Ruta Butkute ook. Ik bekeek haar werk in de Van Nelle Fabriek. Hier vind ik de presentaties in eerste instantie koud. Maar fotogeniek is het wel.

Ruta Butkute (LT/NL) RijksakademieOPEN 2014

Het werk van Felix Burger valt op en maakt vrolijk. Deze filmer uit Zuid-Duitsland had ik al een keer ontmoet. Hij was artist in residence in Schloss Ringenberg in Duitsland. Daar bekeek ik een filmpje over de ondergrondse in New York. Bijzonder grappig, bizar. Burger treedt als acteur in zijn filmpjes op. Wat Teun Hoks in zijn foto’s doet is vergelijkbaar, hoewel de rol die Burger zichzelf toekent een heel andere is. Burger is iedereen, is de mad scientist, de man met de shellshock, is zeven Hitlerbuben en een filmeffect- en decorman.

Felix Burger (DE) ‘shellschock syndrom’ RijksakademieOPEN 2014

En nog meer bekenden en onbekenden. De schilderijen van Jisan Ahn zag ik ook in Arti. Dáár het op door z’n ernst, sommige werken daar waren wel heel lucht hartig, bijna leeg. Hier in de Rijksacademie gebeurt het omgekeerde.